Από τον Ακιντζί στον Τατάρ*

Να ευχαριστήσω τους υπεύθυνους του Καφενείου της Πέμπτης για την ευκαιρία που μου δίνουν να μοιραστώ μαζί σας κάποιες σκέψεις. Είναι το μάξιμουμ που μπορεί να κάνει κάποιος. Έτοιμες ή μαγικές λύσεις δεν υπάρχουν. Εξαρτόμαστε, σε μεγάλο βαθμό, από χέρια άλλων και δη του προέδρου μας και της Τουρκίας. Κατά συνέπεια θα πρέπει μέσα από αυτές τις ατραπούς τις στενές να δούμε πώς μπορούμε να πορευτούμε για να σπάσουμε το αδιέξοδο.

Οι αναφορές μου στην προϊστορία θα είναι σχεδόν τηλεγραφικές για να αναλώσουμε το χρόνο μας στο τι γίνεται σήμερα. Εκείνο το οποίο αποκομίζω εγώ από το βίο και την πολιτεία του Αναστασιάδη, τουλάχιστο στην εποχή Γκουτέρες - από το Μοντ Πελεράν, το Κραν Μοντανά και μετά, όλα αυτά τα χρόνια - είναι μια κορύφωση της αναξιοπιστίας μας. Ποτέ μα ποτέ, έχω την άποψη, η Ε/Κυπριακή πλευρά δεν ήταν τόσο ανυπόληπτη μπροστά στη διεθνή κοινή γνώμη, τον ΟΗΕ, την Ε.Ε. Και ο λόγος για αυτά τα πράγματα είναι οι κινήσεις ή οι παραλήψεις του Αναστασιάδη όλα αυτά τα χρόνια.

Το Κυπριακό μάθαμε να λέμε ότι βρίσκεται στην πιο κρίσιμή του καμπή. Τώρα, στην κυριολεξία, ο χρόνος μας έχει τελειώσει. Όπως και αν μετρήσεις το χρόνο, είτε ξεκινάς να μετράς από το 1974 είτε από το 1964, η ουσία είναι ότι φάγαμε είτε λίγο λιγότερο είτε λίγο παραπάνω από μισό αιώνα και, υπό αυτή την έννοια, νομίζω ότι η προσπάθεια για επίλυση του Κυπριακού με τη μορφή που την σκεφτόμαστε, της επανένωσης, θα είναι η τελευταία. Για ένα πράγμα πρέπει να είμαστε σίγουροι. Λύση θα υπάρξει σύντομα, είτε επανένωσης, είτε διχοτόμησης.

Όταν έλεγε ο Γ.Γ. ότι το status quo δεν είναι βιώσιμο, κάποιοι αφελείς στην Ε/Κυπριακή πλευρά νόμιζαν ότι δεν αναφέρεται σε μας, ότι αναφέρεται στην Τουρκία και ότι εκείνο που είχε στο μυαλό του είναι ότι δεν είναι βιώσιμη η κατοχή, άρα "πάμε καλά, να παίζουμε με τον χρόνο και θα έρθει η ώρα που θα απαλλαγούμε από την Τουρκία". Όμως δεν χρειαζόταν πολλή πολιτική οξυδέρκεια για να καταλάβει κάποιος ότι ο Γ.Γ. αναφερόταν κυρίως στην ελληνοποίηση της Κυπριακής Δημοκρατίας και δεύτερο στη διαιώνιση της παρουσίας της ΟΥΝΦΙΚΥΠ, η οποία βρίσκεται στην Κύπρο τώρα για 57 χρόνια (θυμούμαι, όντας νεαρός μαθητής, τα αγγλικά τανκς που μπήκαν στη Λευκωσία από το δρόμο της Λεμεσού, που ήταν το πρώτο απόσπασμα της Ειρηνευτικής Δύναμης το 1964). Και επίσης, ο Γ.Γ. είχε υπόψη του και την απομόνωση των Τ/Κυπρίων. Δεν μιλώ για την απαίτηση της Τ/Κυπριακής δεξιάς για αναγνώριση του ψευδοκράτους. Μιλώ για την απομόνωση των Τ/Κυπρίων σε τομείς της κοινωνικής και οικονομικής δραστηριότητας, όπως το να μην τους επιτρέπουμε να παίζουν ποδόσφαιρο ή να αθλούνται σε ανταγωνιστικά πρωταθλήματα και μια σειρά άλλα θέματα της καθημερινότητας κάθε ανθρώπου.

Τώρα που πάει και το Βαρώσι, και πολλά άλλα μαζί με το Βαρώσι, το μεγάλο ερώτημα είναι "κατάλαβαν που πάμε;"

Δεν θα πω για τον εγκληματικό τρόπο χειρισμού του Κυπριακού. Επιγραμματικά θα πω ότι στο Μοντ Πελεράν ο Ακιντζί, παραμερίζοντας τις συμβουλές όλων του των συμβούλων, των Τουρκοκυπρίων, που κατά τεκμήριο ήταν άνθρωποι που ήθελαν τη λύση, που του είπαν "μην δώσεις χάρτη ενώ η Τουρκία δεν αποδέχεται κάτι τέτοιο, διότι είσαι πολιτικός, δεν θα μπορείς να γυρίσεις στην Κύπρο", πήρε την ευθύνη, πήρε το βάρος, είπε ότι "εγώ επανήλθα στην πολιτική, διεκδίκησα την ηγεσία για να λύσω το Κυπριακό". Και ποιο ήταν το ευχαριστώ για αυτή τη γενναία και επαναστατική κίνηση που έκανε δίνοντάς μας Βαρώσι, Μόρφου και ουσιαστικά προσεγγίζοντας σε απόσταση αναπνοής τις δικές μας προτάσεις στο εδαφικό; Σηκώθηκε ο Αναστασιάδης και έφυγε προτάσσοντας ένα μεγάλο ψέμα, ότι τάχατες ο Άντρος Κυπριανού του ζήτησε να επιστρέψει στην Κύπρο στο Εθνικό Συμβούλιο, να το συζητήσουν πρώτα και μετά να απαντήσουν του Ακιντζί, κάτι βεβαίως που δεν έκανε ποτέ και ποτέ δεν του απάντησε. Όσον αφορά το Κραν Μοντανά, εκεί ουσιαστικά άρχισε να φλερτάρει ανοιχτά, μέσω των βολιδοσκοπήσεών του, με την υπαναχώρηση από τη μορφή λύσης. Πρέπει να σας πω ότι ο Αναστασιάδης έκανε διαβουλεύσεις για δύο κράτη, για διχοτόμηση. Κάποιοι λένε ότι είναι χίλια τα άτομα που μίλησε, κάποιοι άλλοι ότι είναι μερικές εκατοντάδες. Πρέπει να σας πω ότι εγώ άκουσα από Έλληνα πολιτικό αρχηγό, επί λέξει, ότι «έχει δίκαιο ο Τσαβούσογλου που ισχυρίζεται αυτά διότι και μένα τα ίδια μου είπε ο Αναστασιάδης».

Προχθές που ξέσπασε το θέμα του Παράσχου και ανάρτησα ένα σημείωμα συμπαράστασης προς τον Ανδρέα και επικριτικό για την Καθημερινή, με πήρε τηλέφωνο ο ιδιοκτήτης της Καθημερινής, και πάνω στη συζήτηση τον ρώτησα, "ποιο είναι το παράπονο σου εσένα; Ότι έγραψε ότι ο Αναστασιάδης θέλει δύο κράτη;". Μου είπε, «όχι, αυτό μου το είπε και μένα, είναι για το άλλο, το οικονομικό που είναι το παράπονό μου». Άρα, φαίνεται ότι ο άνθρωπος, όπου καθόταν, μιλούσε για δύο κράτη. Δεν ξέρω, ίσως βολιδοσκοπούσε για να δει αντιδράσεις. Η ουσία είναι ότι έμεινε εξαιρετικά εκτεθειμένος. Επιπρόσθετα με τις πράξεις του και με τις παραλήψεις του, ουσιαστικά είναι ο κύριος υπεύθυνος για το φάγωμα του Ακιντζί. Κατά την άποψή μου είναι το μεγαλύτερο του πολιτικό έγκλημα της τελευταίας περιόδου.

Όταν η Τουρκία του είπε "εντάξει στη διχοτόμηση", είδε και αντιδράσεις στη δική μας πλευρά, είδε ότι παραμερίστηκε και ο Ακιντζί, και ξαφνικά αποφάσισε ότι θέλει Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία. Εμένα προσωπικά δεν με πείθει ότι είναι ειλικρινής, διότι αν το εννοούσε θα ανέμενα ότι θα έκανε μια σειρά πράγματα.

Πρώτα, θα δήλωνε έτοιμος να ανταποκριθεί στην πρόταση του Ακιντζί να προσυπογράψουν τα 6 σημεία του πλαισίου Γκουτέρες ως το στρατηγικό πλαίσιο επίλυσης του Κυπριακού. Ποια ήταν η θέση του όταν υποβλήθηκε αυτό το πλαίσιο; Άρχισε να αμφισβητεί το πλαίσιο, έλεγε ότι κράταγε μυστικά πρακτικά, μετά εξαφανίστηκαν τα μυστικά πρακτικά, με αποτέλεσμα για μία ακόμη φορά να μείνουμε εξαιρετικά εκτεθειμένοι.

Δεύτερο, θα έτρεχε να επαναβεβαιώσει τις συγκλίσεις που πέτυχε με τον Ακιντζί στους διάφορους γύρους των συνομιλιών και πάνω από όλα το θέμα της πολιτικής ισότητας. Γιατί η πολιτική ισότητα, κατά τη γνώμη μου, είναι η αρχή και το τέλος, εάν πράγματι μιλούμε για Ομοσπονδιακή λύση. Δεν υπάρχει διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία χωρίς πολιτική ισότητα. Αυτό πρέπει να το χωνέψουμε. Οι Ελληνοκύπριοι ποτέ δεν το χώνεψαν. Από το 60 μέχρι σήμερα, αυτή η ατολμία, αυτή η ψύχωση μας κατατρέχει και είναι ο κύριος παράγοντας που διολισθαίνουμε από το κακό στο χειρότερο και αποτύχαμε να φτάσουμε σε συμβιβασμό, ακόμα κι όταν η τουρκική πλευρά έδειχνε έτοιμη για κάτι τέτοιο.

Τώρα ακούμε τον Τατάρ να μιλά για κυριαρχική ισότητα. Σπεύδει η πλευρά μας να τον κατακεραυνώσει. Και εάν διευκρινιστεί ότι αυτό που εννοεί ο Τατάρ είναι δύο κράτη κυριαρχικά ισότιμα, κυρίαρχο και το ένα, κυρίαρχο και το άλλο, καλά θα κάνουμε να τον κατακεραυνώσουμε. Αλλά πριν το κάνουμε αυτό, οφείλουμε να διερευνήσουμε με πολύ σχολαστικό τρόπο, τι μπορεί να υποκρύπτεται πίσω από αυτή τη φρασεολογία. Φοβούμαι ότι πιθανόν να προσπαθούμε να δημιουργήσουμε ένα νέο φραστικό μπαμπούλα. Αν σημαίνει, για παράδειγμα, ότι οι ομόσπονδες πολιτείες ή τα κρατίδια θα έχουν τις ίδιες αρμοδιότητες, ίσες αρμοδιότητες, ποιο είναι το πρόβλημα; Δεν είναι έτσι που συμβαίνει σε όλες τις μορφές της ομοσπονδίας; Εάν η διεκδίκηση είναι ότι πάνω στα θέματα αρμοδιοτήτων των ομόσπονδων πολιτειών αυτές θα έχουν κυριαρχία, υπό την έννοια ότι αυτές θα αποφασίζουν και δεν θα μπορεί να επέμβει κάποιος άλλος και να τους πει τι να κάνουν, ποιο είναι το πρόβλημα; Αυτό είναι ομοσπονδιακό μοντέλο, να μην μας φοβίζουν οι λέξεις. Αν θέλουμε να προχωρήσουμε, τότε να επιδιώξουμε να τις διευκρινίσουμε.

Εδώ θέλω να βάλω και κάτι άλλο. Αν η Τουρκία αποφασίσει η Τουρκική πλευρά να υπαναχωρήσει από τη σημερινή θέση των δυο κρατών για να δώσει ακόμα μια ευκαιρία στη διαδικασία για διζωνική ομοσπονδία, νόμισε κανένας ότι θα έρθουν οι Τούρκοι και να πουν "ήμαρτον για όσα σας λέγαμε ως χθες και τώρα δεχόμαστε αυτά που λέτε εσείς"; Ή μήπως αυτή η φράση, της κυριαρχικής ισότητας, είναι ένας εύσχημος τρόπος για να υπαναχωρήσουν, να επανέλθουν στο πλαίσιο των Η.Ε.; Αυτοί είναι κάποιοι προβληματισμοί.

Χαλαρή Ομοσπονδία. Όταν ακούω αυτό το θέμα, το πρώτο πράγμα που έρχεται στο μυαλό μου είναι το μέγεθος της αναξιοπιστίας μας. Άλλα απαιτούσαμε. Ο Χριστόφιας συμφώνησε με την Τ/Κυπριακή πλευρά η κεντρική κυβέρνηση να έχει 13 αρμοδιότητες. Αγωνίστηκε ο Αναστασιάδης να τις ενισχύσει και να τις αυξήσει. Διαπραγματεύτηκε σκληρά, πίεσε τον Ακιντζί, και όταν τα συμφώνησαν να αυξήσουν τις αρμοδιότητες της κεντρικής κυβέρνησης σε 18, έρχεται ο Αναστασιάδης και λέει «ξέρετε για να μην έχουμε τριβές, να μειώσουμε σημαντικά τις αρμοδιότητες της κεντρικής κυβέρνησης για να είμαστε περίπου χωριστοί".

Το κρίσιμο ζητούμενο βεβαίως είναι οι αρμοδιότητες της κεντρικής κυβέρνησης να διασφαλίζουν ένα κράτος. Αυτό είναι το θέμα. Εγώ προσωπικά δεν έχω κανένα πρόβλημα αν θα είναι 13 ή 18 ή ακόμα και 10, φτάνει εκείνες που θα είναι οι αρμοδιότητες της κεντρικής κυβέρνησης να διασφαλίζουν ότι μιλάμε για μία Κύπρο.

Όταν, όμως, ακούω αυτές τις προτάσεις, και βοά ο κόσμος για τις βολιδοσκοπήσεις του Αναστασιάδη για δυο κράτη, κι όταν ακούω και τον Χάρη Γεωργιάδη, τον δεύτερο τη τάξει στο Συναγερμό, να λέει τα ίδια πράγματα, ισχυρίζομαι ότι, τουλάχιστον, προκαλείται σύγχυση και απορία - για να μην πω τίποτε άλλο - για το πού πραγματικά στοχεύουν αυτές οι προτάσεις.

Ένα άλλο σημείο, που και αυτό με ενοχλεί και με προβληματίζει, είναι το εξής. Όταν η καθημερινότητα των δύο κοινοτήτων θα είναι ξεχωριστή, όπως θέλει ο Αναστασιάδης με την πρότασή του, τότε η έλλειψη ζύμωσης στην καθημερινότητα μεταξύ των δύο κοινοτήτων θα δημιουργεί νέες τριβές. Θα είναι ένα έναυσμα για τους εθνικιστές και στις δύο πλευρές να προάγουν τη φυλετική αντιπαράθεση και να δημιουργούν νέα προβλήματα.

Τώρα αναμένουμε την άτυπη πενταμερή για τον Φλεβάρη. Υπάρχουν σαφείς πληροφορίες πως η Λουτ έθεσε στην Τ/Κυπριακή πλευρά το θέμα της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας κατά ξεκάθαρο τρόπο. Είναι στη βάση αυτών των πληροφοριών, που πιστέψτε με είναι βάσιμες, υπάρχει και σχετικό πρακτικό αυτής της συνάντησης στα Ηνωμένα έθνη, είναι στη βάση λοιπόν αυτών των πληροφοριών που βγαίνει ο Αβέρωφ δημόσια και διαβεβαιώνει και προαναγγέλλει ότι η Τουρκία δεν θα επιμένει στα δυο κράτη. Το ίδιο συμβαίνει και με ρεπορτάζ εφημερίδων στην Ε/Κυπριακή πλευρά, είναι προς την ίδια κατεύθυνση.

Όμως, ακόμα κι αν η Τουρκία αποφασίσει να εγκαταλείψει τα δύο κράτη, μόνο πολιτικά αφελείς μπορούν να σκεφτούν ότι δεν θα ζητήσει ανταλλάγματα για αυτήν της τη μετατόπιση. Αυτό συμβαίνει κάθε φορά που οι Ε/Κύπριοι προβάλλουν τη δήθεν διεκδικητική πολιτική τους. Το βιώσαμε πάρα πολλές φορές. Μέσα σε αυτές τις συνθήκες πάμε στη νέα διαδικασία με δυσμενέστερους όρους. Απέναντι μας δεν θα βρίσκεται ο «κατοχικός ηγέτης» Μουσταφά Ακιντζί, αλλά ο Τατάρ. Δεν έχω καμία αμφιβολία πως οι οπαδοί του εθνικισμού και του εξτρεμισμού στην πλευρά μας θα νιώθουν καλύτερα μαζί του. Η προσπάθεια να υποσκάψουν τη λύση διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας θα είναι ευκολότερη μαζί του.

Με ανησυχεί και κάτι άλλο. Η πλήρης διασύνδεση - και αυτό συμβαίνει σήμερα - Αιγαίου και Κυπριακού, η οποία δημιουργεί επιπρόσθετους κινδύνους. Κάποτε θεωρούσαμε απαράδεκτη και επικίνδυνη αυτή τη διασύνδεση. Όμως, από τη μια η πολύχρονη στασιμότητα και από την άλλη τα δόγματα του ενιαίου αμυντικού χώρου, οι S300, οι τριμερείς, ο πολιτικός μαξιμαλισμός με λίγα λόγια, προετοίμασαν το έδαφος προς αυτή την κατεύθυνση - για αυτό που έχουμε σήμερα. Ελπίζω να μη δούμε το Κυπριακό στο ελληνοτουρκικό πάρε-δώσε.

Η Τουρκία εσχάτως ρίχνει κάποιες γέφυρες προς την Ε.Ε. και τις ΗΠΑ. Κάποιες δηλώσεις του Ερτογάν και του Τσαβούσογλου δημιουργούν κάποιες ελπίδες, έστω και με αντιφατικό τρόπο, ότι μπορεί να εγκαταλείψει τη σημερινή ακραία και επιθετική της στάση. Γιατί το κάνει αυτό η Τουρκία; Είναι αποτέλεσμα, κατά τη γνώμη μου, κύρια της οικονομικής της εξάρτησης από τη Δύση. Είναι αυτή η εξάρτηση που δυσκολεύει και την πλήρη πολιτική της απεξάρτηση, ιδιαίτερα τώρα που ο Μπάιντεν αναμένεται να αναθεωρήσει το δόγμα Τραμπ "πρώτα η Αμερική" και να επανέλθει στη Μέση Ανατολή.

Ακόμα, η Τουρκική οικονομία παραμένει ασθενής, και η Ρωσία δεν μπορεί να της προσφέρει θεραπεία. Υπάρχει, εξάλλου, ένα ισχυρό επιχειρηματικό οικονομικό κατεστημένο μέσα στην Τουρκία, που βλέπει προς τη Δύση, έχει ταυτίσει τα συμφέροντά του με τη Δύση. Η Ε.Ε. παραμένει ο κύριος εμπορικός εταίρος της Τουρκίας, μακράν. Είναι για αυτό που θεωρώ ουτοπία τόσο να αναμένουμε μέτρα της Ε.Ε. εναντίον της Τουρκίας όσο, από την άλλη, την πλήρη στροφή της Τουρκίας προς τη Ρωσία.

Τι θα κάνει ή τι πρέπει να κάνει ο Αναστασιάδης από σήμερα μέχρι την πενταμερή και μέχρι τη λύση; Έχω την γνώμη ότι το Κυπριακό είναι η μόνη σανίδα σωτηρίας που του απέμεινε για να σώσει την υστεροφημία του. Αν δεν ενεργήσει με αποφασιστικότητα, είτε για λύση είτε, αν δεν ανταποκριθεί η Τουρκία, για να την εκθέσει στα μάτια των Η.Ε., θα μείνει αντιμέτωπος και γυμνός απέναντι στα ελλείμματα της διακυβέρνησής του. Και θα φοβάται τι θα γίνει εάν π.χ. ο Παράσχος, ή πολλοί άλλοι Παράσχοι, καταφέρουν να τεκμηριώσουν με όρους νομικούς, και όχι δημοσιογραφικούς, τις κατηγορίες τους.

Χρειάζεται από σήμερα, ήδη έχουμε καθυστερήσει πάρα πολύ, να ξεκαθαρίσει την ετοιμότητά του, να κλειδώσει τα όσα συμφωνήθηκαν, το πλαίσιο του ΓΓ., την πολιτική ισότητα, το εδαφικό, τις περιουσίες και το συνταγματικό.

Να δηλώσει ότι δέχεται αποχώρηση του κατοχικού στρατού και παραπομπή των αγημάτων στους πρωθυπουργούς.

Να δηλώσει ότι δέχεται αντικατάσταση των εγγυήσεων της Ζυρίχης με ένα νέο σύστημα διεθνών εγγυήσεων, όπως πρότεινε ο Γκουτέρες, όπου η Τουρκία δεν θα έχει δικαίωμα μονομερούς δράσης.

Δογματισμοί ή εξυπνάδες του τύπου "No soldiers no guarantees", και ο καθένας ότι θέλει καταλαβαίνει, το μόνο που καταφέρνουν είναι να δυσκολεύουν την Τουρκία να συμβιβαστεί και τη διεθνή κοινότητα να μας κατανοήσει.

Ακόμα θα ανέμενα από τον Αναστασιάδη νέα μικρά μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης, άμεσα υλοποιήσιμα, για ενίσχυση της εμπιστοσύνης και της ελπίδας. Για παράδειγμα, άνοιγμα των οδοφραγμάτων, μονομερή αναστολή των γεωτρήσεων μέχρι τη λύση. Τα ΜΟΕ που πρότεινε είναι αδιέξοδα. Για να υλοποιηθούν αυτά τα ΜΟΕ χρειάζονται πιο μακρές και πιο δύσκολες διαπραγματεύσεις από ότι η ίδια η λύση. Δοκιμάσαμε πάνω σε αυτά και στο παρελθόν. Θυμάστε τι έγινε με το αεροδρόμιο της Τύμπου - πόσα θα είναι τα FIR, ότι FIR έχουν μόνο αναγνωρισμένα κράτη, αν μπορεί ο ΟΗΕ να έχει FIR. Στο Βαρώσι θυμάστε τις συζητήσεις. Για ένα μήνα συζητούσαμε από πού θα περνά η δίοδος που θα μπαίνουν οι Ε/Κύπριοι στο Βαρώσι και σε τι απόσταση θα είναι τα τουρκικά στρατεύματα. Είναι πολλές οι επιπλοκές.

Κατά συνέπεια, τα ψέματα τελειώνουν. Είτε ο Αναστασιάδης θα μεταμορφωθεί ξανά, με μια ριζική μεταμόρφωση, με τον ίδιο τρόπο που ο Αναστασιάδης του δημοψηφίσματος μεταμορφώθηκε σε Σπύρο Κυπριανού και Τάσσο Παπαδόπουλο, είτε όλοι μαζί θα κλαίμε επί των ερειπίων.

Ευχαριστώ πολύ.

*  Ομιλία Μιχάλη Παπαπέτρου στο Καφενείο της Πέμπτης - 21 Ιανουαρίου 2021

    (https://www.facebook.com/watch/live/?v=1338109843248349&ref=search)